Chcąc odpowiedzieć najkrócej na pytanie czym jest biologia, wystarczą trzy wyrazy: nauka o życiu. Przy czym ważne jest, aby pamiętać, że nie można tu myśleć tylko o nas, ludziach, ale też o zwierzętach, roślinach i mikroorganizmach np. bakteriach. Odpowiadając bardziej szczegółowo na pytanie czym jest biologia, można powiedzieć, że to nauka zajmująca się budową i funkcjonowaniem organizmów żywych. Biologia bada też zależności, jakie występują między organizmami a ich środowiskiem.
Słowo „biologia” pochodzi z języka greckiego: „βίος” (bios), czyli „życie” i „λόγος” (logos), czyli „słowo” lub „nauka”.
Czym jest życie?
Biologia jest nauką o życiu i zajmuje się badaniem organizmów żywych. Ale czym właściwie jest życie? Skąd wiemy, że organizm jest żywy? Niby łatwe pytania, ale czy na pewno?
Zróbmy proste ćwiczenie… Możliwe, że teraz jesteście w domu, w klasie albo właśnie czekacie na autobus. Niezależnie od miejsca pobytu – rozejrzyjcie się uważnie wokół siebie i zastanówcie: które elementy waszego otoczenia możecie określić jako organizmy żywe, a które nie? I dlaczego tak uważacie?
Jeśli porozmawiacie o tym z kolegami i koleżankami, to na pewno zauważycie, że trudno jest jednoznacznie określić, jakie cechy wskazują, czy dany element jest żywy czy nie. Dlaczego tak jest? Po prostu nie ma jednej uniwersalnej definicji życia.
Poniżej znajduje się fragment z encyklopedii PWN. Przeczytajcie go uważnie.
„Życie – zjawisko biologiczne złożone i wielowymiarowe, którego nie można opisać za pomocą jednej prostej definicji.”
Jednak organizmy mają pewne cechy wspólne, dzięki którym możemy je rozpoznać i zakwalifikować do grupy istot żywych. Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu dokładnie.
Czym jest organizm?
Organizm to inaczej istota żywa, która wykonuje wszystkie podstawowe czynności życiowe. Do tych czynności należą m.in. oddychanie, odżywianie, wydalanie, rozmnażanie, ruch, reakcja na bodźce, wzrost i rozwój. Poza tym cechą organizmu jest też budowa komórkowa. To oznacza, że istoty żywe składają się z komórek. Niektóre z jednej jak np. pantofelek czy euglena, a inne z wielu np. cebula, brzoza, kot czy ludzie.
Przykłady organizmów jednokomórkowych
A teraz wskaż, które z obrazków przedstawiają organizm, a które nie:
Brzoza Ogień Liść Kot Dziecko Woda
Czynności życiowe organizmów
Wiemy już, że każda istota żywa wykonuje czynności życiowe. Przyjrzyjmy się im dokładnie:
1. Wzrost i rozwój – wzrost polega na zwiększaniu rozmiarów i masy ciała, rozwój to wszelkie zmiany wyglądu i sposobu funkcjonowania organizmu w ciągu jego życia.
2. Odżywianie – dostarczanie organizmowi składników pokarmowych, które są potem wykorzystywane jako źródło energii oraz materiał do budowy komórek.
3. Ruch – zmiana położenia całego ciała lub jego części. Wykonywanie ruchów umożliwia zwierzętom przemieszczanie się z miejsca na miejsce, a roślinom zwracanie łodyg i liści w stronę światła.
4. Wydalanie – usuwanie z organizmu substancji niepotrzebnych i szkodliwych np. nadmiaru wody, czy dwutlenku węgla.
5. Reakcja na bodźce – umożliwia organizmom dostosowanie się do zmian, które zachodzą w środowisku np. reakcja na zapach, światło, dźwięk czy ból.
6. Rozmnażanie się – wydawanie na świat potomstwa. Wyróżniamy rozmnażanie płciowe za pomocą męskich i żeńskich komórek rozrodczych (większość organizmów) oraz bezpłciowe.
7. Oddychanie – uwalnianie z pokarmu energii potrzebnej organizmowi do życia. U większości organizmów do oddychania jest potrzebny tlen, podczas oddychania powstaje szkodliwy dwutlenek węgla.