DNA, czyli kwas deoksyrybonukleinowy jest nazywany nośnikiem informacji genetycznej, gdyż w nim zapisane są informacje o cechach organizmu.
DNA zawiera informację (instrukcję), według której w komórce są budowane białka i dzięki nim dany organizm ma konkretne cechy np. niebieski kolor oczu, czy wysoki wzrost.
Kto odkrył DNA?
Odkrycie DNA oraz sposobu jego funkcjonowania można nazwać jednym z najważniejszych odkryć naukowych w biologii w XX w. Budowę DNA odkryli w 1953 r. Amerykanin James Watson i Anglik Francis Crick, za co otrzymali kilka lat później Nagrodę Nobla (1962 r.)
Model DNA z drutu i blachy 
James Watson i Francis Crick
Gdzie znajduje się DNA?
DNA znajduje się w jądrze komórkowym, które m.in. kieruje wszystkimi procesami zachodzącymi w komórce.
Jak jest zbudowane DNA?
Jedna cząsteczka DNA składa się z dwóch nici ułożonych równolegle i skręconych wokół własnej osi. Ta postać cząsteczki DNA nosi nazwę podwójnej helisy. Odcinek DNA, w którym zawarte są informacje o budowie białka to gen.
DNA składa się z mniejszych jednostek: nukleotydów. Są one połączone szeregowo w ściśle określonej kolejności i tworzą nić. Kolejność, w jakiej są poukładane nazywamy sekwencją DNA i od niej zależy, jakie cechy będzie miał dany organizm.
Jak zbudowany jest nukleotyd?
Pojedynczy nukleotyd składa się z:
- cukru (tzw. deoksyrybozy)
- reszty kwasu fosforowego
- jednej z czterech zasad azotowych: adeniny (A), tyminy (T), guaniny (G) i cytozyny (C)
Zasady azotowe z leżących naprzeciw siebie nici tworzą określone pary. Adenina łączy się z tyminą, a cytozyna z guaniną. Takie trwałe dopasowanie nazywamy komplementarnością zasad.
Dużo informacji już za nami, pora sprawdzić swoją wiedzę w quizie! 😎
Dlaczego DNA przyjmuje postać chromosomów?
Wiemy już, że DNA mieści się w komórkach a konkretnie w jądrze komórkowym. Wyobraź sobie, że w jednej komórce człowieka znajdują się łącznie ponad 2 m nici DNA! 😮 Dlatego też muszą być one odpowiednio upakowane (czyli zwinięte). Dzieje się to tak:
- cząsteczka DNA w postaci podwójnej helisy zwija się razem z białkami w grube włókno,
- takie „zwinięte” połączenie DNA i białek nazywamy chromatyną,
- chromatyna (czyli DNA + białka) może się jeszcze bardziej „upakować” przed replikacją DNA, czyli wykonaniem jego kopii,
- maksymalnie upakowana postać DNA to właśnie chromosom.
Najważniejsze na temat chromosomów
Chromosom to inaczej ściśle zapakowane DNA. Jest on widoczny tylko podczas podziału komórkowego, a jego budowa zależy od tego, czy znajduje się w fazie przed, czy tuż po podziale komórki.
Tuż przed podziałem chromosom składa się z dwóch połączonych ze sobą podłużnych połówek. Połówki te to tzw. chromatydy (nie mylić z chromatyną, czyli DNA związanym z białkiem 😉 ). - Po podziale komórki chromosom ma postać pojedynczej połówki.
- Każda chromatyda zawiera w sobie jedną cząsteczkę DNA.
- Każdy gatunek ma określoną liczbę chromosomów w komórkach, człowiek ma ich 46.
- Zestaw chromosomów charakterystyczny dla danego gatunku to kariotyp.