DNA, czyli kwas deoksyrybonukleinowy jest nazywany nośnikiem informacji genetycznej, gdyż w nim zapisane są informacje o cechach organizmu.

DNA zawiera informację (instrukcję), według której w komórce są budowane białka i dzięki nim dany organizm ma konkretne cechy np. niebieski kolor oczu, czy wysoki wzrost. 

Kto odkrył DNA?

Odkrycie DNA oraz sposobu jego funkcjonowania można nazwać jednym z najważniejszych odkryć naukowych w biologii w XX w. Budowę DNA odkryli w 1953 r. Amerykanin James Watson i Anglik Francis Crick, za co otrzymali kilka lat później Nagrodę Nobla (1962 r.)  

Gdzie znajduje się DNA?

DNA znajduje się w jądrze komórkowym, które m.in. kieruje wszystkimi procesami zachodzącymi w komórce. 

Jak jest zbudowane DNA?

Jedna cząsteczka DNA składa się z dwóch nici ułożonych równolegle i skręconych wokół własnej osi. Ta postać cząsteczki DNA nosi nazwę podwójnej helisy. Odcinek DNA, w którym zawarte są informacje o budowie białka to gen.

DNA składa się z mniejszych jednostek: nukleotydów. Są one połączone szeregowo w ściśle określonej kolejności i tworzą nić. Kolejność, w jakiej są poukładane nazywamy sekwencją DNA  i od niej zależy, jakie cechy będzie miał dany organizm.

Jak zbudowany jest nukleotyd?

Pojedynczy nukleotyd składa się z:

  • cukru (tzw. deoksyrybozy)
  • reszty kwasu fosforowego
  • jednej z czterech zasad azotowych: adeniny (A), tyminy (T), guaniny (G) i cytozyny (C)

Zasady azotowe z leżących naprzeciw siebie nici tworzą określone pary. Adenina łączy się z tyminą, a cytozyna z guaniną. Takie trwałe dopasowanie nazywamy komplementarnością zasad.

Dużo informacji już za nami, pora sprawdzić swoją wiedzę w quizie! 😎

 

Dlaczego DNA przyjmuje postać chromosomów?

Wiemy już, że DNA mieści się w komórkach a konkretnie w jądrze komórkowym. Wyobraź sobie, że w jednej komórce człowieka znajdują się łącznie ponad 2 m nici DNA! 😮  Dlatego też muszą być one odpowiednio upakowane (czyli zwinięte). Dzieje się to tak:

  • cząsteczka DNA w postaci podwójnej helisy zwija się razem z białkami w grube włókno,
  • takie „zwinięte” połączenie DNA i białek nazywamy chromatyną,
  • chromatyna (czyli DNA + białka) może się jeszcze bardziej „upakować” przed replikacją DNA, czyli wykonaniem jego kopii, 
  • maksymalnie upakowana postać DNA to właśnie chromosom.   

 

Najważniejsze na temat chromosomów

Chromosom to inaczej ściśle zapakowane DNA. Jest on widoczny tylko podczas podziału komórkowego, a jego budowa zależy od tego, czy znajduje się w fazie przed, czy tuż po podziale komórki.

  • Tuż przed podziałem chromosom składa się z dwóch połączonych ze sobą podłużnych połówek. Połówki te to tzw. chromatydy (nie mylić z chromatyną, czyli DNA związanym z białkiem 😉 ).
  • Po podziale komórki chromosom ma postać pojedynczej połówki
  • Każda chromatyda zawiera w sobie jedną cząsteczkę DNA
  • Każdy gatunek ma określoną liczbę chromosomów w komórkach, człowiek ma ich 46.
  • Zestaw chromosomów charakterystyczny dla danego gatunku to kariotyp.

Pamiętaj, że DNA występuje w jądrze komórkowym zazwyczaj w postaci nici. Postać chromosomu przyjmuje tylko wtedy, gdy komórka się dzieli! 

Przeczytane? To sprawdźmy, czy zapamiętane! 😀