Temat zawiły, trudny i nudny… A może niekoniecznie. Może jest jeszcze nadzieja, że dobrniesz do końca i zagadka homo- i heterozygot rozwiąże się jak sznurówki na przerwie 😉 Więc spróbujmy!
Przypomnij sobie: w artykule o Chromosomach i genach dla zakręconych pojawiły się Mruczki, które z punktu widzenia genetyki miały swoje specyficzne imiona. Tutaj dowiesz się, co one właściwie oznaczają i dlaczego są tak ważne. Litery, znajdujące się na kotach również nie są przypadkowe. Będą one istotne w momencie, gdy pojawią się krzyżówki genetyczne.
Zanim dokładnie przyjrzymy się naszym Mruczkom, musimy sobie wyjaśnić (lub przypomnieć) trzy bardzo ważne pojęcia:
Gen – odcinek DNA, który zawiera informację o budowie białka. Od genów zależy, jakie cechy będzie miał dany organizm.
Allel – wersja danego genu w chromosomach homologicznych.
Genotyp – zespół wszystkich genów organizmu.
Jeszcze raz o genach i allelach
Wiemy już, że w chromosomach homologicznych znajdują się geny, od których zależy, jakie cechy będzie miał dany organizm. Wiemy też, że geny te mają identyczne lub różne allele (czyli wersje). Na przykład gen koloru oczu może mieć wersję jasną i ciemną, czyli teoretycznie przyszłe potomstwo może mieć jasne lub ciemne oczy. Pytanie, dlaczego właśnie jasne albo ciemne? To jakaś „allelowa ruletka” czy może od czegoś innego zależy, która wersja genu „wygrywa”? 😮
Otóż cała sprawa jest dość prosta… Allele czyli wersje genu można podzielić na dominujące, które sprawią, że „wygra” cecha dominująca oraz recesywne (ustępujące), które są odpowiedzialne za wystąpienie cechy recesywnej, czyli ustępującej.
A teraz pora wziąć Mruczki pod lupę…
Umówmy się, że rozpatrujemy u naszych Mruczków (fikcyjny) gen kociej złośliwości. Umówmy się też, że duża złośliwość to cecha dominująca, a mała złośliwość to cecha recesywna (czyli ustępująca).
Zacznijmy więc od Mruczka znajdującego się pośrodku obrazka na górze. Jak widać, chyba jest on najbardziej złośliwy i niemiły dla innych kotów. Nazwany został homozygotą dominującą, ponieważ ujawnia się u niego cecha dominująca odziedziczona po kociej mamie i kocim tacie, czyli tutaj: kocia złośliwość. Gdybyśmy się przyjrzeli uważnie parom chromosomów tego Mruczka, to zauważymy, że gen złośliwości mówi nam, że jest ona „duża”. Dlatego mówimy, że zawiera dwa takie same allele dominujące i ich symbole zapisuje się wielkimi literami AA.
Skoro już wiemy, jakie cechy ma homozygota dominująca, spróbujmy rozwikłać zagadkę innego Mruczka. Sprawia on wrażenie mało zainteresowanego tym, co robią koledzy. Nie wygląda jak złośliwiec, raczej jak spokojny i grzeczny kotek. Nazwany został homozygotą recesywną, ponieważ ujawnia się u niego cecha recesywna (mała złośliwość). Chromosomy kotka zawierają w genie złośliwości dwa allele recesywne oznaczone jako „mała”, dlatego też jego genotyp zapisze się za pomocą dwóch małych liter aa.
No i pora na trzeciego Mruczka, którego należy nazwać heterozygotą. Jak widać na obrazku na początku artykułu, nasz bohater próbuje dorównać w złośliwości homozygocie dominującej… Spoglądając na chromosomy Mruczka widać, że gen kociej złośliwości ma dwa różne allele oznaczone jako „duża” i „mała”, jednak mimo tego kot jest złośliwy tak samo jak homozygota dominująca. Dlaczego? Dlatego, że u heterozygoty, która ma jeden allel dominujący i jeden recesywny ujawnia się cecha dominująca. Genotyp heterozygoty zapisujemy jako Aa (wielka litera zawsze jako pierwsza).
I tak oto tajemnica Mruczków, homozygot dominujących i recesywnych i heterozygot jest już rozwikłana.
Było naprawdę aż tak trudne? 🙂
Na koniec jeszcze jedna bardzo ważna sprawa: rozważaliśmy tylko jedną cechę kotów: złośliwość. Jednak w chromosomach były też allele genu warunkującego barwę futra i wszystkie koty miały wersję zarówno jasną jak i ciemną. Gdybyśmy więc rozpatrzyli teraz cechę jaką jest kolor sierści kotów, to powiedzielibyśmy, że wszystkie Mruczki są heterozygotami 😮
PAMIĘTAJ: