Czasowniki to słowa odpowiadające na pytania: Co robi? Co się z nim dzieje? Czasowniki w słownikach mają postać bezokoliczników, składają się z tzw. tematu czasownika oraz końcówki (-en, -ern, -eln).
- -en np. wohnen (mieszkać), gehen (iść), kaufen (kupować), hören (słuchać)
- -ern np. bewundern (podziwiać), rudern (wiosłować)
- -eln np. basteln (majsterkować), angeln (wędkować)
Bezokoliczniki są bezosobową formą czasownika. Gdy mówimy lub piszemy, odmieniamy czasowniki przez osoby. Odmiana ta polega na odcięciu końcówki bezokolicznika (-en, -ern, -eln) i dodaniu do tematu odpowiednich końcówek osobowych.
Przykład:
Oto czasownik regularny kaufen (kupować). Aby odmienić go przez osoby, „odcinamy” od tematu kauf- końcówkę -en.
Następnie „doklejamy” kolejno inne końcówki osobowe: -e, -st, -t, -en, -t, -en. Każda osoba ma swoją końcówkę np. dla osoby „ich” (czyli „ja”) dodajemy „-e„, dla „du” (czyli „ty”) – st. I tak dalej… Podobnie zachowują się wszystkie inne czasowniki regularne.
Ich kauf + e
Du kauf + st
Er, sie, es kauf + t
Wir kauf + en
Ihr kauf + t
Sie kauf + en
Odmiana niektórych czasowników przez osoby różni się nieco od schematu pokazanego wyżej. Oto kilka przykładów trochę „innych” czasowników.
Czasowniki zakończone na -eln lub -ern np. angeln (łowić), basteln (majsterkować), bügeln (prasować), schaukeln (huśtać się), sammeln (zbierać), bewundern (podziwiać), rudern (wiosłować) mają nieco inną odmianę.
Ich angle
Du angelst
Er, sie, es angelt
Wir angeln
Ihr angelt
Sie angeln
Ich bastle
Du bastelst
Er, sie, es bastelt
Wir basteln
Ihr bastelt
Sie basteln
Ich sammle
Du sammelst
Er, sie, es sammelt
Wir sammeln
Ihr sammelt
Sie sammeln
Czasowniki z tematem zakończonym na: -d, -t, -chn, -ffn, -tm otrzymują w drugiej i trzeciej osobie l.poj. oraz w drugiej osobie l.mn. dodatkowe –e. Do tej grupy należą np. arbeiten (pracować), bitten (prosić), bedeuten (znaczyć), husten (kaszleć), warten (czekać), atmen (oddychać), retten (ratować), rechnen (liczyć), senden (wysyłać), zeichnen (rysować), öffnen (otwierać).
Ich huste
Du hustest
Er, sie, es hustet
Wir husten
Ihr hustet
Sie husten
Ich rechne
Du rechnest
Er, sie, es rechnet
Wir rechnen
Ihr rechnet
Sie rechnen
Ich zeichne
Du zeichnest
Er, sie, es zeichnet
Wir zeichnen
Ihr zeichnet
Sie zeichnen
Czasowniki z tematem zakończonym na: -s, -z, -x, -ß, otrzymują w drugiej osobie liczby pojedynczej samo -t. W związku z tym formy czasownika w drugiej i trzeciej osobie są identyczne. Przykładowe czasowniki z tej grupy to: tanzen (tańczyć), heißen (nazywać się), beißen (gryźć), bremsen (hamować), mixen (miksować), grüßen (pozdrawiać), sitzen (siedzieć).
Ich tanze
Du tanzt
Er, sie, es tanzt
Wir tanzen
Ihr tanzt
Sie tanzen
Ich sitze
Du sitzt
Er, sie, es sitzt
Wir sitzen
Ihr sitzt
Sie sitzen
Ich heiße
Du heißt
Er, sie, es heißt
Wir heißen
Ihr heißet
Sie heißen